گل اشک تمساح چیست و چگونه از آن در آپارتمان نگهداری کنیم؟

به طور معمول افراد برای پرورش و نگهداری انواع گل های آپارتمانی دانش چندانی ندارند و همین عامل سبب پژمرده شدن و از بین رفتن گیاهان می شود. آیا تا به حال گلی را دیده اید که لقب سرطان را به خود بگیرد و قدرت تکثیر بسیار بالایی داشته باشد؟ گل اشک تمساح یکی از گیاهان آپارتمانی است که نگهداری آسان و رشد و تکثیر خود به خودی بسیار بالایی دارد و لقب سرطان را به خود اختصاص داده است. حتی اگر شما هم قصد تکثیر گیاه را نداشته باشید باز هم این گیاه کار خود را انجام می دهد و تکثیر پیدا می کند.

بیشتر بخوانید: گل اقاقیا نماد چیست و چه خاصیتی هایی دارد؟

اشک تمساح یا گیاه بریوفیلوم دارای گل های زنگوله وار و زیبایی است که معمولا رشد آن در فصل بهار به بیش از یک متر می رسد. این گیاه در دسته گیاهان زنده زا قرار دارد که روی برگ های خود بچه می دهد و زمانی که بچه ها از برگ جدا می شوند و داخل گلدان می ریزند رشد می کنند. در نتیجه اگر تنها یک شاخه از این گیاه را در گلدان بکارید سال بعد چندین گلدان از آن را خواهید داشت و ناچار خواهید بود برای هر بچه یک گلدان مجزا تهیه کنید. در ادامه بیشتر با این گل و روش های صحیح نگهداری از آن آشنا خواهیم شد.

بیشتر بخوانید: انواع پتوس و شرایط نگهداری گل پتوس در آپارتمان و خانه

گل اشک تمساح چیست؟

ساکولنت گل اشک تمساح با نام علمی کالانکوآ kalanchoe daigremontiana در دسته گیاهان زنده زا قرار دارد. این گیاه در زبان انگلیسی Bryophyllum بریوفیلوم نام دارد. البته این گیاه در مناطق مختلف به نام های دیگری از قبیل کاکتوس زنده زا، اشک زلیخا و مادر هزاران فرزند شناخته شده است.

اشک تماس از خانواده کراسولاسه ها است و همین زنده زایی و قدرت تکثیر بالا باعث شده است که با نام های مختلفی شناخته شود.

گل بریوفیلوم در حاشیه برگ های خود گیاهک کوچک رشد یافته ای که همان بچه های او هستند وجود دارد این گیاهک ها در زیر خود دارای ریشه های نازک و سفید هستند. زمانی که گیاهک از برگ گل اشک زلیخا جدا می شود و به خاک گلدان می افتد و گیاه جدید رشد می کند. این گیاه که به روش غیر جنسی و زنده زایی تکثیر پیدا می کند دارای یک شرایط نگهداری خاص است. حساسیت به سرما و رطوبت و نیاز به نور غیر مستقیم دو فاکتور اصلی و مهم در نگهداری کاکتوس زنده زاست.

بیشتر بخوانید: شرایط نگهداری گل بابا آدم

دلایل نامگذاری گل اشک تمساح

صفت زنده زایی یکی از دلایل عمده ی نامگذاری گل اشک تمساح است. اما دلیلی که باعث شده این گل به گیاه مادر هزار فرزند یا گیاه کاکتوس زنده زا نامگذاری شود این است که گیاه دارای برگ های گوشتی است. این برگ ها ضخیم و بدون کرک و همیشه سبز هستند. برگ ها روی یک ساقه ضخیم و به صورت تکی رشد می کنند. در کناره های هر برگ بچه ها یا گیاهک های کوچک شروع به رشد می کنند. گیاهک ها دارای ریشه سفید و کوچک هستند که وقتی دارای 4 برگ کوچک شدند از برگ گیاه جدا می شوند و می افتند. اگر شرایطی روی خاک فراهم باشد به گیاه مادر تبدیل می شوند. از آنجا که فرم برگ های گیاه مادر شبیه به تمساح و کاکتوس است و جوانه ها به صورت اشک فرو می ریزند نام کاکتوس زنده زا یا اشک تمساح را به خود اختصاص داده است. گل های این گیاه به دلیل اینکه شبیه لوستر وارونه هستند و در چند طبقه کنار هم قرار می گیرند به گل لوستری یا گل طبقاتی هم معروف است. از آنجا که جوانه های گیاه به محض جدا شدن روی خاک به گیاه مادر تبدیل می شوند، در نتیجه به آن گل مادر هزاران هم گفته می شود. اشک عروس و اشک مادر نام های دیگری هستند که به این گل داده شده است.

شکل ظاهری گل اشک تمساح

گل اشک تماس با برگ های پهن تقریبا شبیه به گل کاکتوس است. بوته ی این گیاه اگر شرایط نگهداری مناسبی داشته باشد تا 1 متر ارتفاع رشد می کند. ظاهر این گیاه به این شکل است که در ابتدای آن یک تا دو شاخه وجود دارد که هر شاخه در بالا به چندین شاخه تقسیم بندی می شود.

هنگامی که گیاه بعد از یک الی دو سال به گلدهی برسد ارتفاع آن به یک و نیم متر هم می رسد. البته ناگفته نماند که گیاه هر سال گل نمی دهد. گل های گیاه ماندگاری بالایی دارند و معمولا بیشتر از یک ماه روی گیاه باقی می مانند. گل اشک مادر بیشتر در اواخر فصل زمستان و اوایل بهار گل می دهد. گل های واژگون به رنگ های زرد، صورتی، نارنجی، یاسی و ... است.

نحوه تکثیر و افزایش گیاه اشک تمساح

تکثیر گل اشک تمساح به راحتی از طریق قلمه، ساق و بذر امکان پذیر است. گیاه مادر که از آن به عنوان قلمه استفاده می شود باید در شرایط طول روز بلند پرورش یابد تا به حال رویشی باقی بماند. انتهای ساقه گل دارای چند جفت برگ بالغ است که برای قلمه گرفتن و تکثیر به کار گرفته می شود.

بیشتر بخوانید: انواع گلهای آپارتمانی با نگهداری آسان

هر قلمه ای که از این گیاه گرفته شود باید به مدت 2 تا 3 روز کنار گذاشته شود تا در محل بریدگی پینه تشکیل شود. قلمه هایی که دارای پیله هستند آماده کشت هستند باید برای کاشت یک محیط مناسب آماده شود. محیطی که دارای زهکشی و تهویه خوب باشد بهترین محل برای کشت اشک تمساح است.

کاشت بذر این گیاه در مورد نمونه هایی عملی است که تفرقه صفحات کمتری از خود نشان می دهند. بذر این گیاه ریز است و زمان کشت آن از دی ماه تا تیر ماه است. برخی از پرورش دهندگان گل و گیاه در ایام مختلف سال بذر این گیاه را می کارند تا در تمام طول سال قابلیت تولید وجود داشته باشد. بذر برای رشد و تندش به نور نیاز دارد پس به هیچ وجه هنگام بذر پاشی روی آن را نپوشانید. از زمان کاشت بذر تا رشد گیاه معمولا 9 تا 10 ماه طول می کشد. بذرها در دمای 21 درجه سانتی گراد حدود 10 روز زمان می برد تا جوانه بزنند.

برخی از گونه های گل اشک تمساح به راحتی از طریق پاگیاه و گیاهک های حاشیه ی برگ ها قابل تکثیر و افزایش هستند. در واقع تنها نمونه ای که تکثیر بسیار راحت و بی دغدغه ای دارد همین مدل است. همانطور که گفته شد در حاشیه برگ ها جوانه هایی رشد می کنند و وقتی جوانه ها 4 برگی شدند از برگ مادر جدا می شوند و به گل مادر جدید تبدیل می شوند. البته زمانی جوانه ها رشد می کنند که شرایط خاک و رطوبت فراهم باشد.

روش دیگری که برای تکثیر این گل وجود دارد قلمه زدن است. قلمه ای به طول 5 تا 7 سانتی متر را باید از قسمت انتهایی ساقه جدا کنید. با قلمه زدن شما به گلی با ساقه های ضخیم و ارتفاعی بیشتر دست پیدا می کنید. از آنجا که این گیاه در ریشه زایی قدرت فوق العاده ای دارد در نتیجه اگر یکی از برگ های گل را در قسمت دمبرگ کشت کنید و شرایط نور و رطوبت فراهم باشد به راحتی ریشه می زند و رشد می کند. نکته ای که لازم به یادآوری است این است که زمانی که از یک برگ به عنوان قلمه استفاده می کنید برگ بعد از چند هفته خشک می شود و گیاه جدید رشد خواهد کرد. دمای مناسب برای رشد قلمه ها 21 درجه سانتی گراد است و معمولا بین 14 تا 21 روز زمان لازم است تا قلمه ها ریشه بزنند.

روش دیگری که برای افزایش گل اشک تمساح وجود دارد این است که شاخه گیاه را به صورت وارونه در داخل خاک قرار دهید. در این روش پوست ساقه رطوبت را به خوبی جذب می کند در نتیجه رشد می کند. البته ناگفته نماند که اگر قسمت جدید این گل در معرض خاک باشد ریشه زایی می کند و به گیاه جدید تبدیل می شود. اما در برخی موارد گیاه جدید نزدیک خاک نیست در چنین شرایطی پوست ساقه که رطوبت را جذب کرده از قسمت پایین شروع به خشک شدن می کند و بعد از یک مدت تمام قسمت های آن خشک می شود. نکته ای که در این روش وجود دارد این است که خود قلمه که به صورت وارونه در خاک گذاشته شده ایجاد ریشه نمی کند و فقط ساقه ای که در معرض خاک و رطوبت است توانایی تولید گیاه جدید را دارد.

توانایی بالا در تکثیر این گیاه به این صورت است که حتی اگر برگ روی خاک قرار داده شود و دمبرگ آن هم داخل خاک نباشد باز هم جوانه ها روی برگ رشد می کند و گیاه جدیدی ایجاد می کنند. اگر ساقه این گیاه قطع شود باز هم قدرت تکثیر دارد. به این صورت که در پایه اصلی در کنار برگ ها جوانه های جدیدی ظاهر می شوند. تعداد جوانه به سن گیاه و میزان رطوبت و خاک مناسب بستگی دارد.

شرایط لازم برای پرورش گیاه اشک تمساح

گل اشک تمساح به راحتی در خانه و آپارتمان قابل پرورش و نگهداری است. از شرایط لازم برای نگهداری این گیاه در آپارتمان می توان به طور خلاصه به دمای 15 تا 30 درجه سانتی گراد، نور غیر مستقیم و زیاد خورشید و هفته ای یک بار آبیاری اشاره کرد. این گیاه به سرعت تکثیر پیدا میکند. این گیاه در فضای باز هم کشت می شود و فقط کافی است که شرایط خاک و هوا مناسب باشد. در زیر به چند مورد از مهمترین شرایط نگهداری گیاه اشاره می کنیم.

دما

بهترین دمای هوا برای پرورش گیاه 15 تا 30 درجه سانتی گراد است. در واقع این گیاه متعلق به مناطق گرمسیری است اما تحمل دمای پایین به صورت کوتاه مدت را دارد. اگر دمای هوا به صفر درجه یا پایین تر از این مقدار هم بیاید ضربه ای به گیاه وارد نمی کند البته اگر این کاهش دما به صورت طولانی مدت نباشد.

توجه داشته باشید که برای نگهداری این گیاه در آپارتمان نباید دما به زیر 13 درجه نزول کند و از آنجا که گل به وزش باد حساس است پس در معرض باد کولر آن را قرار ندهید. بهترین دمای رشد برای این گیاه 21 درجه سانتی گراد است. اگر گل در زمان شکل گیری جوانه ها باشد و دما به بیش از 25 درجه افزایش پیدا کند رشد جوانه ها تاخیر پیدا میکند.

آبیاری

بیشتر گل های آپارتمانی که در مدت کوتاهی خشک و پلاسیده می شوند به این دلیل است که اصلا شیوه آبیاری درستی ندارند. گل بریوفیلوم نیاز به آبیاری منظم و مشخص شده ای دارد. حتما توجه کنید که سطح خاک خشک باشد بعد گل را آبیاری کنید. به طور مثال در شرایط دمایی مناسب هفته ای یکبار آبیاری برای این گل مناسب است.

در فصول سرد سال باید آبیاری گل را کمتر کرد و فقط زمانی به گل آب داد که خاک آن خشک شده باشد. بیشتر گل های اشک تمساحی که خراب می شوند نتیجه آبیاری زیاد یا کم است. اگر آبیاری بیش از حد باشد ریشه گیاه پوسیده می شود برگهای آن می ریزد. آبیاری کمتر از حد طبیعی هم باعث خشک شدن، چروکیده شدن و ریزش برگ ها می شود و در آخر گل کاملا از بین می رود.

نور مناسب

نور یکی از فاکتورهای مهم در رشد گل اشک تمساح نور مناسب است. این گل در مکان پر نور و روشن رشد بهتری خواهد داشت. در فصول گرم سال که دمای محیط افزایش پیدا میکند گیاه به نور بیشتری نیاز دارد. این گیاه روز کوتاه است. به این معنی که زمان گل دهی آن اواخر زمستان و اوایل بهار است. در فصول رشد که نور محیط کمتر است ساقه های گیاه باریک و بلند می شود و در نهایت برگ ها کمرنگ می شود و گل ریزش پیدا می کند. حتما توجه داشته باشید که نور غیر مستقیم باشد و نور شدید هم منجر به سوختن برگ ها می شود.

خاک

انتخاب خاک مناسب برای پرورش و نگهداری گیاه اشک تمساح بسیار مهم است. بهترین خاک برای رشد این گیاه، خاکی سبک با زهکش مناسب است. از آنجا که برخی از خاک ها رطوبت را حفظ می کنند در نتیجه چنین خاکی به هیچ وجه مکان مناسبی برای پرورش گل هزار مادران نیست چون رطوبت باقی مانده در خاک باعث پوسیدگی و لهیدگی ریشه گیاه می شود و در مدت زمان کوتاهی گیاه خشک می شود.

برای پرورش این گیاه به 60 درصد پیت و 40 درصد پرلیت و یا هر مخلوط دیگری که سبک باشد و آب را در خود جذب نکند نیاز است. البته ناگفته نماند که خاک مناسب باید دارای مواد غذایی لازم برای رشد گیاه باشد. عدم وجود مواد و املاح کافی باعث صدمه دیدن گیاه و کاهش رشد آن می شود و به مرور رنگ برگ های گیاه کمرنگ می شود و جوانه ای در حاشیه برگ ها تشکیل نمی شود و حتی نرسیدن مواد غذایی باعث ریزش غنچه های گل می شود.

کود

شاید تصور کنید که تنها گیاهانی که در فضای بیرون از منزل کشت می شوند نیاز به کود دهی دارند. این باور کاملا اشتباه است در واقع گیاهان آپارتمانی هم به کود مخصوص نیاز دارند. در طی تابستان می توانید گیاه اشک تمساح را با کود مخصوص مایع تغذیه کنید. این کار را می توانید هر ماه یکبار انجام دهید. البته توجه داشته باشید که برای کود حتما به مقدار و نوع کود توجه کنید. عدم توجه به این دو فاکتور باعث خشک شدن گیاه و سوختن ریشه ها می شود.

تعویض گلدان

گل اشک تمساح هر دو سال یکبار اگر به رشد کافی رسیده باشد گل می دهد. زمان تعویض گلدان هم دقیقا بعد از فصل گلدهی است. این گل در گلدان های سفالی و پلاستیکی رشد می کند اما گلدان های سفالی به دلیل جذب رطوبت و نم گزینه بهتری برای این گل ها هستند. اگر جوانه های گل در داخل گلدان رشد کرده اند می توانید آن ها را به گلدان جداگانه ای انتقال دهید تا فضا برای رشد گیاه مادر وجود داشته باشد.

هرس کردن گیاه

هرس کردن برای هر گل و گیاه آپارتمانی یک ضرورت به حساب می اید. به این معنی که باید در زمان های خاصی برگ ها و شاخه های خشک از گیاه جدا شوند. همانطور که گفته شد گل اشک تمساح در اواخر زمستان و اوایل بهار شروع به گلدهی می کند این گلدهی تا اواخر بهار ادامه پیدا می کند. با نزدیک شدن به تابستان و طولانی شدن روزها گلدهی هم کاهش پیدا می کند. زمان هرس کردن گیاه در طول سال است. به این معنی که هر زمان برگ و ساقه ای خشکیده روی گیاه دیدید آن را جدا کنید. البته هرس کردن با کوتاه کردن و سرزنی ساقه ها متفاوت است. کوتاه کردن و سرزنی ساقه ها باید بعد از پایان فصل گلدهی انجام شود. با پایان رسیدن فصل گلدهی، برخی از گل های روی گیاه خشک و قهوه ای می شوند که باید آن ها را جدا کنید با هرس کردن به موقع به گیاه در گلدهی بیشتر کمک می کنید و قدرت رشد آن را افزایش می دهید.

البته هرس کردن تنها مختص به برگ و گل های خشک شده نیست. در پایان فصل گلدهی می توانید برخی از ساقه های مسن را کوتاه کنید تا راه برای تولید و رشد ساقه های جوان باز شود.

کوتاه کردن ساقه های مسن گیاه باید به نحوی باشد که حداقل 2 الی 3 جفت برگ روی آن باقی بماند. بعد از هرس کردن و جدا کردن شاخ و برگ های اضافه حجم آبیاری هم کمتر می شود. با رشد ساقه های جوان تر و پر بار تر شدن آن ها می توانید دوباره میزان آبیاری را مثل سابق کنید.

نکته دیگری که بعد از هرس کردن باید به آن توجه کنید مربوط به میزان کوددهی گیاه است. بعد از عمل هرس کردن و کوتاه کردن شاخه ها باید کوددهی هم به نصف برسد و کود را با نصف غلظت معمول آن برای گیاه استفاده کنید.

آفات و بیماری

این گیاه هم همانند سایر گیاهان آپارتمانی در معرض انواع آفات و بیماری ها قرار دارد. نحوه نگهداری و پرورش روی ایجاد بیماری و آفات تاثیر میگذارد. اگر شرایط گفته شده رعایت شود گیاه در معرض بیماری قرار نمی گیرد. بیماری های احتمالی و آفات این گیاه سفیدک پودری، شپشک آرد آلود، شته و حشره سپردار قهوه ای هستند.

 مشکلات و بیماری‌های گل اشک تمساح

گل اشک تمساح هم همانند سایر گیاهان با مشکلات و بیماریهای متعددی روبرو می شود. که در زیر به چند نمونه از رایج ترین آن ها اشاره می کنیم.

پژمرده شدن برگ ها: زمانی که نور کافی وجود نداشته باشد و دمای محیط هم پایین باشد برگ های گل اشک مادر بی حال و پژمرده می شوند که برای درمان می توان جای گل را تغییر داد.

رشد طولی و علفی گل: اگر متوجه شدید که گیاه شما به جای پر بار شدن و عریض شدن دارای ساقه های باریک و رشد طولی است حتما بدانید که نور کافی به آن نمی رسد و در سایه قرار دارد که بهتر است آن را به جای پر نورتری منتقل کنید.

سفیدک پودری: این بیماری به شکل پوشش سفید رنگی روی برگ ها ظاهر می شود و عامل ایجاد کننده آن قارچ است و امکان آلوده کردن گیاهان مجاور را هم دارد. تداوم این بیماری باعث خشک شدن و پژمردگی گیاه می شود. عواملی که باعث ایجاد این بیماری می شود شامل تهویه نامناسب و آب ریختن روی برگ ها حین آبیاری است. اگر گل دچار این بیماری شود باید به دور از سایر گیاهان نگهداری شود.

پوسیدگی ریشه: گل اشک تمساح در دسته گیاهان ساکولنت است و به دلیل داشتن برگ های گوشتی آب را در خود ذخیره می کند. پس نیازی به آبیاری بیش از حد ندارد و در صورت رسیدن آب بیش از نیاز گیاه، ریشه ها دچار پوسیدگی می شوند. اگر گلدان هم نامناسب باشد و سوراخ های زهکشی گلدان بسته باشد باعث تجمع آب و باتلاقی شدن خاک می شود در نتیجه ریشه آسیب می بیند.

کاهش رشد گیاه و ریزش برگ‌ها: اگر نگران کاهش رشد گل اشک تمساح هستید باید بدانید که خاک فاقد مواد غذایی است و کود دهی در فواصل زمانی مشخص انجام نمی شود. برای درمان حتما کوددهی منظم ساکولنت ها انجام شود.

شپشک آرد آلود: در صورت عدم وجود تهویه مناسب و گرمای بیش از حد محیط، گیاه دارای آفت شپشک آرد آلود می شود. از علائم آلوده شدن گیاه به این آفت می توان به مشاهده نقاط سفید در قسمت زیرین برگ ها و در نقاطی که برگ به ساقه متصل شده اشاره کرد. برای رفع آفت ها می توانید برگ ها و ساقه ها را با پنبه و الکل تمیز کنید. برخی از سموم مانند سیستمیک مثل مالاتیون و برای رفع آفات مناسب هستند.