کارگران، ستون فقرات هر جامعه‌ای هستند و نقش حیاتی در اقتصاد و تولید ایفا می‌کنند. در ایران نیز، کارگران بخش بزرگی از جمعیت را تشکیل می‌دهند و در صنایع مختلف، از جمله صنعت، معدن، خدمات و کشاورزی مشغول به کارند. اما با وجود اهمیت این قشر زحمتکش، آمار دقیقی از تعداد کارگران در ایران وجود ندارد و این موضوع، ابهامات و چالش‌هایی را در بررسی وضعیت کارگران و سیاست‌گذاری‌های مرتبط با آنها ایجاد می‌کند.
در این گزارش از ایونانیوز، با بررسی آمارهای رسمی و غیررسمی، به این پرسش اساسی پاسخ می‌دهیم که چند درصد مردم ایران کارگر هستند؟ همچنین، به بررسی ابعاد مختلف وضعیت کارگران در ایران، از جمله دستمزدها و شرایط کاری، امنیت شغلی و بیمه‌های اجتماعی، و وضعیت تشکل‌های کارگری می‌پردازیم.
برای پاسخ به پرسش اصلی این گزارش، ابتدا باید به بررسی آمارهای نرخ بیکاری در ایران بپردازیم. طبق آخرین آمار رسمی مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در سال ۱۴۰۲، ۸.۱ درصد بوده است. این به این معنی است که از هر ۱۰۰ نفر جمعیت فعال (شاغل و بیکار)، ۸ نفر بیکار بوده‌اند. اما این آمار، با انتقادهایی از سوی کارشناسان و فعالان کارگری مواجه شده است. آنها معتقدند که آمار رسمی، تصویر دقیقی از وضعیت بیکاری در ایران ارائه نمی‌دهد و نرخ واقعی بیکاری، بسیار بالاتر از آمار رسمی است.
یکی از دلایل این تفاوت، تعریف بیکاری در آمارگیری‌های رسمی است. طبق تعریف مرکز آمار ایران، فرد بیکار کسی است که در هفته قبل از آمارگیری، فاقد کار بوده، جویای کار بوده و آماده برای کار باشد. این تعریف، بسیاری از افرادی را که به دلیل شرایط اقتصادی یا اجتماعی، از جستجوی کار منصرف شده‌اند یا به کارهای موقت و غیررسمی با درآمد پایین مشغول‌اند، در بر نمی‌گیرد.
طبق اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، یکی از دلایل مهمی که باعث می‌شود نسبت به میزان نرخ بیکاری و آماری که ارائه می‌شود، تشکیک وجود داشته باشد، به این برمی‌گردد که ذهنیتی که از اشتغال وجود دارد با چیزی که در شاخص‌ها می‌آید فرق دارد. به طور مثال، مشاغل غیررسمی به عنوان یک شغل پایدار در نظر گرفته نمی‌شوند، در حالی که شاخص‌ها آن را شغل می‌دانند.
همچنین، نرخ بیکاری در مناطق شهری و روستایی ایران متفاوت است. طبق آمار مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در سال ۱۴۰۲ در مناطق شهری ۸.۷ درصد و در مناطق روستایی ۵.۸ درصد بوده است. این تفاوت، می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند ساختار اقتصادی، فرصت‌های شغلی و مهاجرت باشد.
علاوه بر این، شیوع بیماری کرونا نیز تأثیر قابل توجهی بر بازار کار ایران داشته است. صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که این بیماری، به ویژه بر آسیب‌پذیرترین افراد از نظر اقتصادی، به ویژه زنان شاغل و کارگران، تأثیر منفی گذاشته است.
از سوی دیگر، آمارهای غیررسمی نرخ بیکاری در ایران، از منابع مختلفی مانند سندیکاها و اتحادیه‌های کارگری، و همچنین گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان جهانی کار جمع‌آوری می‌شوند. این آمارها، اغلب نرخ بیکاری بسیار بالاتری را نسبت به آمار رسمی نشان می‌دهند. به عنوان مثال، صندوق بین‌المللی پول، نرخ بیکاری ایران در سال ۲۰۲۴ را ۸.۹ درصد اعلام کرده است.
تفاوت میان آمار رسمی و غیررسمی نرخ بیکاری در ایران، دلایل مختلفی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
علاوه بر نرخ بیکاری، وضعیت کارگران در ایران، ابعاد مختلف دیگری نیز دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
یکی از مهم‌ترین چالش‌های کارگران در ایران، پایین بودن دستمزدها و عدم تناسب آن با هزینه‌های زندگی است. حداقل دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۳، ۱۱ میلیون و ۱۰۷ هزار و ۷۸۷ تومان بوده است. این در حالی است که سبد معیشت کارگران در سال ۱۴۰۲، برای خانوار ۳.۳ نفری، ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان برآورد شده است. این به این معنی است که حداقل دستمزد، حتی برای تأمین نیازهای اساسی یک خانواده کوچک نیز کافی نیست.
علاوه بر این، حداقل دستمزد به صورت سالانه تعیین می‌شود، اما نرخ تورم در طول سال یکسان نیست. از این رو قدرت خرید حداقل دستمزد در طول سال یکسان نبوده و برای چهار فصل سال متفاوت است. در نتیجه، خانوار در چهار فصل سال قدرت خرید متفاوتی داشته و رفاه متفاوتی در طول یک سال خواهند داشت.
همچنین، با توجه به ساختار بی‌کیفیت مشاغل در ایران، اتکای یک‌سویه به نرخ بیکاری موجب گمراهی گسترده در فهم واقعیت می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ساختار اشتغال ایران، شاغلان غیررسمی (۶۰ درصد اشتغال کشور) و افراد کارکن مستقل سهم بالایی (۳۶.۸ درصد) را دارند.
علاوه بر این، کارگران در ایران، با مشکلات دیگری نیز در زمینه شرایط کاری مواجه‌اند. برخی از این مشکلات عبارتند از:
امنیت شغلی، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کارگران در ایران است. گسترش قراردادهای موقت کار، اخراج‌های بی‌رویه و عدم حمایت قانونی از کارگران، از جمله عواملی هستند که امنیت شغلی کارگران را تهدید می‌کنند.
همچنین، بسیاری از کارگران در ایران، از بیمه‌های اجتماعی محروم‌اند. این موضوع، آنها را در برابر حوادث، بیماری‌ها و از کارافتادگی، آسیب‌پذیر می‌کند.
تشکل‌های کارگری، نقش مهمی در دفاع از حقوق و منافع کارگران دارند. اما در ایران، تشکل‌های کارگری مستقل، با محدودیت‌های زیادی مواجه‌اند و آزادی عمل آنها، به شدت محدود شده است.
قانون کار ایران، تنها سه نوع تشکل کارگری را به رسمیت می‌شناسد: شوراهای اسلامی کار، انجمن‌های صنفی کارگران و نمایندگان کارگری. این در حالی است که انواع دیگر تشکل با هر نام و شکلی، غیرقانونی به حساب می‌آید.
این موضوع، باعث شده است که کارگران، نتوانند به طور مؤثر از حقوق خود دفاع کنند و در برابر کارفرمایان، در موقعیت ضعف قرار گیرند.
کارشناسان اقتصادی و اجتماعی، نظرات مختلفی در مورد وضعیت کارگران در ایران دارند. برخی از آنها معتقدند که وضعیت کارگران در سال‌های اخیر، به دلیل تورم بالا و رکود اقتصادی، بدتر شده است. آنها به مواردی مانند کاهش قدرت خرید کارگران، افزایش بیکاری و ناامنی شغلی اشاره می‌کنند.
برخی دیگر از کارشناسان، بر لزوم اصلاح قوانین کار و بهبود شرایط کاری تأکید می‌کنند. آنها معتقدند که قوانین فعلی، به اندازه کافی از حقوق کارگران حمایت نمی‌کنند و باید اصلاح شوند.
کارگران در بخش‌های مختلف اقتصادی، تجربیات و چالش‌های متفاوتی را در مورد شرایط کاری و زندگی خود بیان می‌کنند. برخی از آنها از پایین بودن دستمزدها، عدم امنیت شغلی و عدم رعایت ایمنی در محیط کار شکایت دارند.
برخی دیگر از کارگران، به مشکلات دیگری مانند قراردادهای موقت، ساعت کار طولانی و عدم دسترسی به بیمه‌های اجتماعی اشاره می‌کنند.
با توجه به آمارها و اطلاعات ارائه شده در این گزارش، می‌توان نتیجه گرفت که کارگران، بخش بزرگی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند و با چالش‌های مختلفی در زمینه دستمزدها و شرایط کاری، امنیت شغلی و بیمه‌های اجتماعی، و وضعیت تشکل‌های کارگری مواجه‌اند.
برای بهبود وضعیت کارگران در ایران، نیاز به اقدامات جدی و اساسی در زمینه‌های مختلف، از جمله افزایش دستمزدها، بهبود شرایط کاری، تأمین امنیت شغلی، گسترش بیمه‌های اجتماعی و تضمین آزادی تشکل‌های کارگری وجود دارد.
با توجه به آمارهای رسمی و غیررسمی، تخمین دقیق تعداد کارگران در ایران دشوار است. اما با توجه به اینکه نرخ بیکاری در سال ۱۴۰۲، ۸.۱ درصد بوده است و جمعیت فعال (شاغل و بیکار) حدود ۲۶ میلیون نفر بوده است، می‌توان تخمین زد که حدود ۲۴ میلیون نفر در ایران شاغل هستند. با توجه به اینکه جمعیت ایران حدود ۸۸ میلیون نفر است، می‌توان نتیجه گرفت که حدود ۲۷ درصد مردم ایران کارگر هستند.
همچنین، طبق آمار دیگری که ارائه شده است، کارگران حدود ۱۲ درصد کل جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند. این تفاوت آماری، نشان‌دهنده چالش‌ها و ابهامات موجود در تخمین دقیق تعداد کارگران در ایران است.
برای بهبود وضعیت کارگران در ایران، می‌توان به راهکارهای زیر اشاره کرد:
با اجرای این راهکارها، می‌توان به بهبود وضعیت کارگران در ایران و ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌تر و انسانی‌تر کمک کرد.
نظر شما
آخرین اخبار
اخبار پر بازدید
