تداخلات دارویی میتوانند عوارض جانبی جدی و حتی مرگبار ایجاد کنند. آگاهی از تداخلات دارویی خطرناک و مشورت با پزشک یا داروساز قبل از مصرف هرگونه دارو، اهمیت ویژهای در پیشگیری از این عوارض دارد. در صورت مصرف همزمان چند دارو، حتماً لیست داروهای خود را به پزشک یا داروساز نشان دهید و در مورد تداخلات احتمالی آنها سوال کنید. با آگاهی و احتیاط در مصرف داروها، میتوان از بروز عوارض جانبی جدی و خطرناک جلوگیری کرد و سلامت خود را حفظ نمود.
تداخلات دارویی یکی از عوامل مهم و قابل پیشگیری در بروز عوارض جانبی جدی و حتی مرگ و میر در بیماران است. با توجه به افزایش مصرف داروها در جوامع امروزی، آگاهی از تداخلات دارویی خطرناک و کشنده اهمیت ویژهای پیدا میکند. در این گزارش خبری، به بررسی برخی از تداخلات دارویی که میتوانند منجر به مرگ شوند، میپردازیم.
برای جمعآوری اطلاعات این گزارش، منابع پزشکی معتبری مانند سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، مؤسسه ملی سلامت آمریکا (NIH) و سرویس سلامت همگانی (NHS) مورد بررسی قرار گرفتهاند.
تداخل وارفارین و ترامادول
مصرف همزمان وارفارین (داروی رقیق کننده خون) و ترامادول (داروی مسکن) میتواند منجر به افزایش خطر خونریزیهای شدید و حتی مرگ شود. این تداخل به دلیل افزایش INR (نسبت نرمال شده بینالمللی) در بیماران مصرف کننده وارفارین رخ میدهد. INR یک آزمایش خون است که برای بررسی زمان لخته شدن خون در بیمارانی که وارفارین مصرف میکنند، استفاده میشود. افزایش INR نشان دهنده رقیق شدن بیش از حد خون و افزایش خطر خونریزی است. در یک مورد، بیمار به دلیل خونریزی مغزی ناشی از تداخل وارفارین و ترامادول جان خود را از دست داد. نکته قابل توجه این است که این تداخل خطرناک در منابع دارویی مانند BNF ذکر نشده است و بسیاری از پزشکان از آن آگاهی ندارند. این موضوع، خطر نادیده گرفته شدن این تداخل توسط متخصصان سلامت را افزایش میدهد و میتواند منجر به عواقب ناگواری برای بیماران شود.
عوارض جانبی:
افزایش INR
کبودیهای شدید
خونریزیهای داخلی (مانند خونریزی مغزی)
احتمال مرگ:
احتمال مرگ در اثر خونریزیهای شدید ناشی از این تداخل وجود دارد.
گروههای در معرض خطر:
افراد مسن
بیمارانی که دوز بالایی از وارفارین مصرف میکنند
بیمارانی که سابقه خونریزی دارند
توصیههای پیشگیری:
در صورت مصرف وارفارین، قبل از مصرف ترامادول با پزشک خود مشورت کنید.
در صورت مصرف همزمان این دو دارو، INR خود را به طور منظم کنترل کنید.
در صورت مشاهده علائم خونریزی (مانند کبودیهای غیرمعمول، خونریزی از بینی یا لثه، وجود خون در ادرار یا مدفوع)، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تداخل وارفارین و فنیتوئین
فنیتوئین دارویی است که برای کنترل تشنج استفاده میشود. مصرف همزمان وارفارین و فنیتوئین میتواند منجر به افزایش یا کاهش INR و در نتیجه افزایش خطر لخته شدن خون یا خونریزی شود. این تداخل به دلیل تأثیر فنیتوئین بر متابولیسم وارفارین رخ میدهد. ماهیت این تداخل، غیرقابل پیشبینی است و به عوامل مختلفی بستگی دارد.
عوارض جانبی:
افزایش یا کاهش INR
افزایش خطر لخته شدن خون
افزایش خطر خونریزی
احتمال مرگ:
احتمال مرگ در اثر لخته شدن خون یا خونریزی ناشی از این تداخل وجود دارد.
گروههای در معرض خطر:
افراد مسن
بیمارانی که دوز بالایی از وارفارین مصرف میکنند
بیمارانی که سابقه بیماریهای قلبی عروقی دارند
توصیههای پیشگیری:
در صورت مصرف وارفارین، قبل از مصرف فنیتوئین با پزشک خود مشورت کنید.
در صورت مصرف همزمان این دو دارو، INR خود را به طور منظم کنترل کنید.
در صورت مشاهده علائم لخته شدن خون (مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، تورم در پاها) یا خونریزی (مانند کبودیهای غیرمعمول، خونریزی از بینی یا لثه، وجود خون در ادرار یا مدفوع)، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تداخل کلشیسین با داروهای دیگر
کلشیسین دارویی است که برای درمان نقرس و سایر بیماریهای التهابی استفاده میشود. مصرف همزمان کلشیسین با داروهایی که بر عملکرد کلیه، کبد یا خون تأثیر میگذارند، میتواند منجر به افزایش خطر عوارض جانبی جدی و حتی مرگ شود.
داروهای تداخل کننده:
آزاتیوپرین و متوترکسات: داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی که در درمان بیماریهای خودایمنی و پس از پیوند عضو استفاده میشوند.
کلاریترومایسین و اریترومایسین: آنتیبیوتیکهایی که برای درمان عفونتهای باکتریایی استفاده میشوند.
ریتوناویر و آتازاناویر: داروهای ضد ویروسی که در درمان عفونت HIV استفاده میشوند.
سیکلوسپورین: داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی که در درمان بیماریهای خودایمنی و پس از پیوند عضو استفاده میشود.
احتمال مرگ در اثر عوارض جانبی جدی ناشی از این تداخل وجود دارد.
گروههای در معرض خطر:
افراد مسن
بیمارانی که مشکلات کلیوی یا کبدی دارند
بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
توصیههای پیشگیری:
در صورت مصرف کلشیسین، قبل از مصرف هرگونه داروی دیگر با پزشک خود مشورت کنید.
در صورت مصرف همزمان کلشیسین با داروهای تداخل کننده، عملکرد کلیه و کبد خود را به طور منظم کنترل کنید.
در صورت مشاهده علائم عوارض جانبی جدی (مانند تهوع، استفراغ، درد شکم، ضعف، زردی پوست یا چشم)، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تداخل مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز (MAOIs) با داروهای ضد افسردگی دیگر
مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز (MAOIs) دستهای از داروهای ضد افسردگی هستند که در گذشته بیشتر تجویز میشدند، اما امروزه به دلیل عوارض جانبی و تداخلات دارویی متعدد، کمتر مورد استفاده قرار میگیرند. مصرف همزمان MAOIها با سایر داروهای ضد افسردگی مانند SSRIها، SNRIها و TCAها میتواند بسیار خطرناک باشد.
تداخل MAOIها با SSRIها:
مصرف همزمان MAOIها با SSRIها میتواند منجر به سندرم سروتونین شود. سندرم سروتونین یک وضعیت خطرناک است که در اثر افزایش بیش از حد سروتونین در مغز رخ میدهد. نکته قابل توجه این است که سندرم سروتونین ناشی از مصرف MAOIها در مقایسه با سایر داروها، شدیدتر و طولانیتر است.
علائم سندرم سروتونین:
گیجی
اضطراب
بیقراری
افزایش ضربان قلب
افزایش فشار خون
تعریق
لرزش
اسهال
تب
احتمال مرگ:
سندرم سروتونین در صورت عدم درمان میتواند منجر به مرگ شود.
گروههای در معرض خطر:
افرادی که دوز بالایی از MAOI یا SSRI مصرف میکنند
افرادی که به تازگی مصرف MAOI یا SSRI را شروع کردهاند
افرادی که سابقه بیماریهای روانی دارند
تداخل MAOIها با SNRIها:
مصرف همزمان MAOIها با SNRIها میتواند منجر به سندرم سروتونین یا بحران فشار خون شود.
عوارض جانبی:
سندرم سروتونین
بحران فشار خون
احتمال مرگ:
سندرم سروتونین یا بحران فشار خون در صورت عدم درمان میتواند منجر به مرگ شود.
گروههای در معرض خطر:
افرادی که دوز بالایی از MAOI یا SNRI مصرف میکنند
افرادی که به تازگی مصرف MAOI یا SNRI را شروع کردهاند
افرادی که سابقه بیماریهای روانی یا قلبی عروقی دارند
تداخل MAOIها با TCAها:
مصرف همزمان MAOIها با TCAها میتواند منجر به سندرم سروتونین شود.
عوارض جانبی:
سندرم سروتونین
احتمال مرگ:
سندرم سروتونین در صورت عدم درمان میتواند منجر به مرگ شود.
گروههای در معرض خطر:
افرادی که دوز بالایی از MAOI یا TCA مصرف میکنند
افرادی که به تازگی مصرف MAOI یا TCA را شروع کردهاند
افرادی که سابقه بیماریهای روانی دارند
توصیههای پیشگیری برای تداخل MAOIها با سایر داروهای ضد افسردگی:
هرگز MAOI را به طور همزمان با SSRI، SNRI یا TCA مصرف نکنید.
در صورت مصرف MAOI، قبل از مصرف هرگونه داروی ضد افسردگی دیگر با پزشک خود مشورت کنید.
در صورت مشاهده علائم سندرم سروتونین یا بحران فشار خون، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تداخل استامینوفن و ایبوپروفن
اگرچه استامینوفن و ایبوپروفن هر دو از داروهای مسکن رایج هستند و بسیاری از افراد آنها را به طور همزمان یا متناوب مصرف میکنند، اما باید توجه داشت که مصرف بیش از حد این داروها، به خصوص در دوزهای بالا، میتواند خطر آسیب کبدی و کلیوی را افزایش دهد و حتی منجر به مرگ شود.
عوارض جانبی:
آسیب کبدی (در اثر مصرف بیش از حد استامینوفن)
آسیب کلیوی (در اثر مصرف بیش از حد ایبوپروفن)
احتمال مرگ:
احتمال مرگ در اثر آسیب کبدی یا کلیوی ناشی از مصرف بیش از حد این داروها وجود دارد.
گروههای در معرض خطر:
افرادی که مشکلات کبدی یا کلیوی دارند
افرادی که الکل مصرف میکنند
افراد مسن
کودکان
توصیههای پیشگیری:
از مصرف همزمان استامینوفن و ایبوپروفن در دوزهای بالا خودداری کنید.
در صورت مصرف هر یک از این داروها، دوز توصیه شده را رعایت کنید و از مصرف بیش از حد آن خودداری کنید.
در صورت داشتن مشکلات کبدی یا کلیوی، قبل از مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن با پزشک خود مشورت کنید.
تداخل کلاریترومایسین و اریترومایسین
کلاریترومایسین و اریترومایسین هر دو از آنتیبیوتیکهای ماکرولید هستند که برای درمان عفونتهای باکتریایی استفاده میشوند. مصرف همزمان این دو دارو میتواند خطر مرگ ناگهانی قلبی و مرگ ناشی از بیماریهای قلبی عروقی را افزایش دهد.
عوارض جانبی:
افزایش خطر مرگ ناگهانی قلبی
افزایش خطر مرگ ناشی از بیماریهای قلبی عروقی
احتمال مرگ:
احتمال مرگ در اثر عوارض قلبی عروقی ناشی از این تداخل وجود دارد.
گروههای در معرض خطر:
افرادی که سابقه بیماریهای قلبی عروقی دارند
افراد مسن
توصیههای پیشگیری:
از مصرف همزمان کلاریترومایسین و اریترومایسین خودداری کنید.
در صورت داشتن سابقه بیماریهای قلبی عروقی، قبل از مصرف هر یک از این آنتیبیوتیکها با پزشک خود مشورت کنید.
تداخل مهارکنندههای ACE و داروهای مدر نگهدارنده پتاسیم
مهارکنندههای ACE دستهای از داروها هستند که برای درمان فشار خون بالا و نارسایی قلبی استفاده میشوند. داروهای مدر نگهدارنده پتاسیم نیز برای درمان فشار خون بالا و برخی بیماریهای دیگر تجویز میشوند. مصرف همزمان این دو دسته دارویی میتواند منجر به افزایش سطح پتاسیم خون (هیپرکالمی) شود که میتواند خطرناک باشد.
عوارض جانبی:
هیپرکالمی (افزایش سطح پتاسیم خون)
احتمال مرگ:
هیپرکالمی در صورت عدم درمان میتواند منجر به مرگ شود.
گروههای در معرض خطر:
افرادی که مشکلات کلیوی دارند
افراد مسن
توصیههای پیشگیری:
در صورت مصرف مهارکنندههای ACE، قبل از مصرف داروهای مدر نگهدارنده پتاسیم با پزشک خود مشورت کنید.
در صورت مصرف همزمان این دو دسته دارویی، سطح پتاسیم خون خود را به طور منظم کنترل کنید.
تداخل داروهای NSAID و داروهای ضد انعقاد
داروهای NSAID (مانند ایبوپروفن) دستهای از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی هستند که برای تسکین درد و التهاب استفاده میشوند. داروهای ضد انعقاد (مانند وارفارین) نیز برای پیشگیری از لخته شدن خون تجویز میشوند. مصرف همزمان این دو دسته دارویی میتواند خطر خونریزی را افزایش دهد.
عوارض جانبی:
افزایش خطر خونریزی
احتمال مرگ:
خونریزی شدید ناشی از این تداخل میتواند منجر به مرگ شود.
گروههای در معرض خطر:
افرادی که سابقه خونریزی دارند
افراد مسن
توصیههای پیشگیری:
در صورت مصرف داروهای ضد انعقاد، قبل از مصرف NSAIDها با پزشک خود مشورت کنید.
در صورت مصرف همزمان این دو دسته دارویی، علائم خونریزی را به دقت بررسی کنید و در صورت مشاهده هرگونه علامت غیرمعمول، فوراً به پزشک مراجعه کنید.