اختصاصی ایونا : نگاهی دقیقتر به اصل ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی
به گزارش ایونانبوز ایران کشوری چند قومیتی است و هر یک از اقوام ایرانی حق دارند از حقوق برابر با سایر شهروندان ایرانی برخوردار باشند. اجرای کامل اصل ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی و رفع تبعیض علیه اقوام، نه تنها حق قانونی آنهاست، بلکه میتواند به تقویت وحدت ملی و توسعه پایدار کشور کمک کند.
قانون اساسی هر کشوری، شالوده نظام حقوقی و سیاسی آن کشور را تشکیل میدهد و به عنوان میثاق ملی، حقوق و وظایف شهروندان و حاکمان را مشخص میکند. در ایران نیز قانون اساسی جمهوری اسلامی که پس از انقلاب ۱۳۵۷ به تصویب رسید، به اصول مختلفی از جمله حقوق اقوام و زبانهای محلی پرداخته است.
دو اصل مهم در این زمینه، اصل ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی هستند. اصل ۱۵ به زبان و خط رسمی کشور و استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس اشاره دارد. اصل ۱۹ نیز بر برابری همه مردم ایران از هر قوم و قبیلهای تأکید میکند و هرگونه تبعیض بر اساس رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها را نفی میکند.
با وجود گذشت بیش از چهار دهه از تصویب قانون اساسی، بسیاری از فعالان حقوق اقوام و زبانهای محلی معتقدند که این دو اصل به طور کامل اجرا نشدهاند و اقوام ایرانی، به ویژه ترکها که بزرگترین اقلیت قومی در ایران هستند، همچنان با تبعیض و محدودیت در استفاده از زبان مادری خود مواجه هستند.
در این گزارش خبری از ایونا، با تأکید بر وضعیت اقوام مختلف در ایران، به بررسی وضعیت اجرای اصل ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی و چالشهای پیش روی آن میپردازیم.
برای وضوح بیشتر، متن کامل این دو اصل را مرور میکنیم:
اصل ۱۵:
زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.
اصل ۱۹:
مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.
ایران کشوری چند قومیتی است و در کنار فارسیزبانان، اقوام مختلفی مانند ترکها، کردها، بلوچها، عربها، ترکمنها، لرها و غیره در آن زندگی میکنند. هر یک از این اقوام، زبان، فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود را دارند. با این حال، در طول تاریخ، به ویژه در دوران معاصر، سیاستهای تمرکزگرا و فارسیسازی منجر به تبعیض و محدودیتهایی برای اقوام غیر فارس شده است.
ترکهای ایران، با جمعیتی بالغ بر 25 تا 30 میلیون نفر ، بزرگترین اقلیت قومی در ایران را تشکیل میدهند و عمدتاً در شمال غرب کشور، در منطقهای که به نام آذربایجان ایران شناخته میشود، ساکن هستند. با این حال، زبان مادری آنها، ترکی آذربایجانی، به عنوان زبان رسمی در ایران به رسمیت شناخته نمیشود و استفاده از آن در ادارات دولتی و زندگی عمومی با محدودیتهایی روبرو است .
این تبعیضها ریشه در تاریخ معاصر ایران دارد. در دوران پهلوی، سیاستهای فارسیسازی برای سرکوب فرهنگها و زبانهای غیر فارسی، از جمله ترکی آذربایجانی، اجرا شد. این سیاستها منجر به محرومیت ترکها از آموزش به زبان مادری و تلاش برای جذب آنها در فرهنگ فارسی شد .
کردها دومین اقلیت قومی بزرگ در ایران هستند و عمدتاً در غرب کشور ساکن هستند. آنها نیز با تبعیض و محدودیتهایی در استفاده از زبان و فرهنگ خود مواجه هستند. با وجود اینکه اصل ۱۵ قانون اساسی به آزادی تدریس ادبیات زبانهای محلی در مدارس اشاره میکند، اما در عمل با مقاومتهایی در این زمینه مواجه هستیم. برخی از مسئولان و نهادهای آموزشی، آموزش زبان مادری را تهدیدی برای زبان فارسی و وحدت ملی میدانند .
بلوچها عمدتاً در جنوب شرقی ایران ساکن هستند و با مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی روبرو هستند. مناطق بلوچنشین ایران از نظر توسعهیافتگی در سطح پایینی قرار دارند و بلوچها در زمینههای مختلفی مانند آموزش، بهداشت و اشتغال با تبعیض مواجه هستند .
عربهای ایران عمدتاً در جنوب غرب کشور، در استان خوزستان، ساکن هستند. آنها نیز با تبعیض و محدودیتهایی در استفاده از زبان و فرهنگ خود مواجه هستند. در سالهای اخیر، اعتراضات گستردهای از سوی عربهای ایران برای احقاق حقوق خود صورت گرفته است .
علاوه بر اقوام ذکر شده، اقوام دیگری مانند ترکمنها، لرها، ارمنیها، آشوریها و غیره نیز در ایران زندگی میکنند که هر یک با چالشهای خاص خود در زمینه حفظ زبان و فرهنگ خود روبرو هستند.
برای بهبود وضعیت اقوام در ایران و تضمین حقوق آنها، میتوان به پیشنهادات زیر توجه کرد:
نظر شما
آخرین اخبار
اخبار پر بازدید